Stanowisko Komitetu Językoznawstwa PAN
w sprawie statusu języka polskiego jako języka publikacji naukowych
Komitet Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, samorządna reprezentacja językoznawców polskich, uprawniona statutowo do zabierania głosu w sprawach istotnych dla nauki, edukacji i kultury, wyraża stanowczy protest przeciwko dyskryminowaniu języka polskiego jako języka publikacji naukowych i marginalizacji wszystkich innych niż angielski języków etnicznych w działalności poznawczej człowieka.
Zgodnie z art. 27 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym w naszym kraju jest język polski. Liczne dokumenty Unii Europejskiej stanowią o równouprawnieniu języków państw członkowskich i poszanowaniu ich języków etnicznych. Miejsce języka polskiego w komunikacji publicznej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej określa Ustawa o języku polskim z 7.10.1999 r. (i jej nowelizacja z 11.04.2003r.).
Język etniczny jest znakiem narodowej tożsamości, jest elementarną częścią kultury każdego narodu. Języki narodowe nie podlegają wartościowaniu: nie ma języków lepszych ani gorszych. Każdy język może stanowić obiekt badań naukowych i narzędzie przekazu naukowego.
Wyniki badań naukowych, w tym wartość merytoryczna publikacji, nie zależą od języka przekazu. W każdym języku mogą powstawać publikacje znakomite, jak i publikacje o nikłej wartości. Publikowanie w języku, którego badania dotyczą, było i jest zjawiskiem normalnym: angliści piszą przede wszystkim po angielsku, germaniści po niemiecku, bohemiści po czesku, a poloniści po polsku. Istotna i doniosła społecznie część prac z zakresu nauk filologicznych (np. podręczniki historii języka i literatury, monografie stylistyczne i przekładoznawcze) powinna być tworzona w językach narodowych, a słowniki i zabytki piśmiennictwa nie mogą być publikowane w innych językach niż te, których są dokumentacją.
Komitet Językoznawstwa PAN wyraża pogląd, iż polityka Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych prowadząca do deprecjonowania publikacji naukowych z powodu języka, w którym zostały wytworzone, jest niezgodna z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej i Ustawą o języku polskim. Jest to polityka krótkowzroczna, a z punktu widzenia troski o historyczną ciągłość kultury narodowej – szkodliwa. Publikacje z zakresu nauk humanistycznych, w tym publikacje językoznawcze, nie tylko prezentują osiągnięcia twórcze uczonych, ale również kształtują styl wypowiedzi naukowej i formują racjonalne myślenie niemałej części rodzimej inteligencji. Dokumentują język i styl epoki, w której powstają, są więc świadectwem określonego okresu w rozwoju kultury narodu. Ocena obecnego okresu należeć będzie dopiero do przyszłych pokoleń.
Miejsce filologii narodowych w krajach, w których dany język jest językiem rodzimym, było, jest i będzie miejscem wyróżnionym i to niezależnie od prowadzonej w danym okresie przez władze państwowe polityki naukowej i edukacyjnej. Jest rzeczą naturalną, że językoznawstwo polonistyczne najintensywniej rozwija się w Polsce. Uzależnianie punktacji czasopism polonistycznych od udziału cudzoziemców w procesie wydawniczym – jako recenzentów i członków komitetów redakcyjnych – jest sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.
Publikacje naukowe służą nie tylko rozwojowi poszczególnych dziedzin wiedzy, stanowią podstawę funkcjonowania systemu edukacji, mają istotny wpływ na poziom oświaty. W zastraszającym tempie obniża się nie tylko poziom wiedzy o języku polskim, ale i sprawność komunikacyjna najmłodszych pokoleń Polaków.
Poziom nauki, kultury i oświaty powinien stanowić przedmiot stałej, prawdziwej troski najwyższych władz państwowych. Komitet Językoznawstwa PAN wyraża przekonanie, że przedstawione tu stanowisko zostanie potraktowane z należytą powagą.