Warszawa, 9 października 2017 r.

 

Pan
Prof. dr hab. Stanisław Filipowicz
Dziekan Wydziału I
Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN
Warszawa

Szanowny Panie Dziekanie!

Pozwalam sobie w imieniu Komitetu Językoznawstwa PAN przedłożyć Pańskiej uwadze kilka uwag związanych z projektem nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Ich skromny charakter wynika nie tylko z krótkiego czasu, jaki dano adresatom pisma Pana Dyrektora Prof. Mieczysława Grabianowskiego na zgłoszenie ewentualnych uwag (otrzymaliśmy je 21 września br.), ale i z racji niefortunnego nałożenia się tego czasu na okres rozruchu nowego roku akademickiego. Na dodatek posiedzenie Komitetu Językoznawstwa odbywa się właśnie w ostatnim z przewidzianych na zgłaszanie uwag dniu, co również nie sprzyjało przeprowadzeniu szerszej dyskusji i opracowaniu jej efektów w spójną całość. Ograniczam się więc do kilku uwag nadesłanych przez członków Komitetu drogą elektroniczną i zaakceptowanych przez dzisiejsze posiedzenie plenarne Komitetu Językoznawstwa. Uwagi nasze ograniczają się przede wszystkim do spraw leżących w kompetencjach Komitetu jako podmiotu Polskiej Akademii Nauk mającego charakter naukowy, a nie dydaktyczny. 

1. Komitet zgadza się z ideą reformowania systemu szkolnictwa wyższego i badań naukowych w Polsce i dostosowywania tego systemu do standardów europejskich i światowych, z uznaniem odnotowuje też skalę procesu konsultowania projektu nowej ustawy, chociaż zasięg efektów tych konsultacji był w różnych podmiotach polskiego życia naukowego i akademickiego bardzo zróżnicowany. 

2. Komitet wyraża zaniepokojenie zapowiadanymi zmianami w ewaluacji czasopism naukowych i wydawnictw. Wiele jednostek, zarówno uniwersytetów, jak i instytutów PAN, w rezultacie wieloletniej pracy i starań projakościowych uzyskało wyższy status wydawanych przez siebie czasopism, który został teraz postawiony pod znakiem zapytania, gdyż publikacje w czasopismach z tzw. listy B mają być pominięte w procedurach awansowych. Niepokoi też fakt, że nie został podany termin ogłoszenia nowego ministerialnego wykazu wydawnictw i czasopism; brak tego wykazu wprowadza okres niepewności i zamieszania i będzie miał istotny wpływ zarówno na indywidualne awanse pracowników, jak i na ewaluację uczelni planowaną na 2021 r. Tymczasem projekt w kilku swoich artykułach (np. art. 181, punkt 1, 228, punkt 6, 258, punkt 6, 260, punkt 2) już odwołuje się do nieistniejącego wykazu czasopism.

3. Komitet wyraża dezaprobatę wobec koncepcji „dziedziczenia prestiżu” odnośnie do wydawnictw naukowych. Spowoduje to upadek wydawnictw dobrych, choć o niewielkiej jak dotąd renomie, i zapewne zwiększy koszty publikacji i zyski prestiżowych wydawnictw, może też spowodować w tych wydawnictwach duże zatory, spowalniając w rezultacie procesy publikacyjne i procedury awansowe. W projekcie brak też jasnych zasad utworzenia takiej listy wydawnictw, a propozycja, aby w ocenie monografii jako podstawowe kryterium był uwzględniany fakt rodzaju wydawnictwa, budzi co najmniej zdziwienie. Wykaz wydawnictw i czasopism powinien być integralną częścią ustawy (jej załącznikiem), a dla uzyskania stopni naukowych i tytułu na dotychczasowych zasadach powinien zostać wyznaczony znacznie dłuższy okres przejściowy. Ustawa nie może ponadto działać wstecz: zgodnie z  jej projektem  publikacje wydane do tej pory mogą nie mieścić się w nowym wykazie, a tym samym nie liczyć do dorobku awansowego.

4. Komitet jest zaniepokojony, że projekt ustawy nie otwiera przed instytutami PAN możliwości uczestniczenia w Regionalnych Inicjatywach Doskonałości. Niepokoi też brak w projekcie ustawy możliwości  tworzenia konsorcjów pomiędzy najlepszymi jednostkami naukowymi PAN a uczelniami lub ich wydziałami. Powstałaby wówczas możliwość wsparcia finansowego uczestników takiego konsorcjum, a naukowcy, biorący udział w pracach konsorcjum, mieliby możliwość podawania afiliacji obu jednostek oraz pozyskiwania punktów dla obu jednostek.

5. Będący w składzie Komitetu członkowie Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów zwrócili też uwagę na kilka budzących wątpliwości spraw związanych z procedurami awansowymi. W szczególności dotyczy to:

a) nadawania stopni naukowych przez senaty uczelni (a nie, jak dotychczas, wydziały), i to w sytuacji, kiedy projekt ustawy obarcza senaty kompetencjami i zadaniami ponad dotychczasową miarę;

b) odebrania jednostkom dotychczasowych uprawnień do nadawania stopnia doktora habilitowanego, co w konsekwencji doprowadzi do drenażu finansowego jednostek nieposiadających kategorii A+ i A (które za procedurę habilitacji będą musiały płacić już i tak bogatym uczelniom dużym) oraz do powstania błędnego koła, gdyż uczelnie o kategoriach niższych nie będą mogły w ewaluacji uzyskać dodatkowych punktów za nadane stopnie naukowe, a tym samym nie będą mogły aspirować do podniesienia kategorii. Obecna procedura jest już wystarczająco zobiektywizowana i wyprowadzona poza jednostkę nadającą stopień;

c) powoływania anonimowych recenzentów w przewodach awansowych (doktorskich, habilitacyjnych, profesorskich); różnicuje to recenzentów i w określonym sensie podważa wiarygodność jawnych recenzentów powoływanych przez Centralną Komisję (a później Radę Doskonałości Naukowej);

d) niejasności kryteriów zarządzania przez komisję habilitacyjną kolokwium habilitacyjnego i braku zasad jego przeprowadzania (art. 216, punkt 8);

d) zawyżenia kryteriów uzyskania tytułu profesora w zakresie wymogu prowadzenia badań naukowych w zagranicznych instytucjach naukowych przez co najmniej 3 miesiące przy jednoczesnym usunięciu ze zbioru tych kryteriów wymogu kształcenia młodej kadry naukowej (wypromowania własnego doktora). Wątpliwości budzi też lustracyjny charakter awansu profesorskiego i możliwość nadania tytułu profesora – na niejasnych zasadach – osobie ze stopniem doktora.

 

Uprzejmie proszę Pana Dziekana o przekazanie powyższych uwag właściwemu organowi.

Przewodniczący Komitetu Językoznawstwa PAN
prof. dr hab. Wojciech Chlebda