POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2023
18 kwietnia
Referat dr hab. Magdaleny Graf, prof. UAM, Onimiczna lektura prozy Olgi Tokarczuk
7 listopada
Referat prof. dr hab. Ireny Mytnik (UW), Dynastie książęce w Ukrainie w XV-XVII w. w świetle antroponimii
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2022
15 marca (posiedzenie zdalne)
Referat dr hab. Marii Trawińskiej, prof. IS PAN, Średniowieczne księgi sądowe w badaniach onomastycznych
W wystąpieniu zostały omówione rękopisy średniowiecznych ksiąg sądowych, które są zabytkami łacińsko-polskimi. Zawierają one niezwykle bogaty zbiór nazw własnych zarówno miejscowych, jak i osobowych. W każdej księdze występuje około 10 000 zapisów nazw, a cały zbiór wielkopolskich ksiąg z lat 1386-1500 liczy 90 manuskryptów. Wszystkie nazwy mogą być zapisywane po polsku, po łacinie lub w postaci zlatynizowanej, dodatkowo mogą występować w formie podstawowej lub derywowanej. Zdecydowana większość zapisów cechuje się dużą wariantywnością graficzną. Obok formacji jedno- i dwuimiennych występują deskrypcyjne, niekiedy bardzo rozbudowane. Dwuczłonowe imiona prasłowiańskie sąsiadują z imionami pochodzenia chrześcijańskiego.
Tak duża obfitość i różnorodność materiału umożliwia omówienie wielu zagadnień, takich jak: funkcjonowanie systemu dwuimiennego, zanikanie imion prasłowiańskich, rozmaitość mian odnoszących się do poszczególnych osób i wiążący się z tym problem ich identyfikacji. Pozwala również ukazać proces przechodzenia od nomen appellativum do nomen proprium, a także prześledzić kształtowanie się pisowni nazw.
8 listopada (posiedzenie zdalne)
Referat dr hab. Patryka Borowiaka (UAM), Firmonimy i ich konteksty
Wystąpienie dotyczyło przedmiotu badań, jakim są współczesne firmonimy. Prelegent zwrócił uwagę na konteksty (kulturowe, literackie, lingwistyczne czy projektowe), w których badane onimy są ulokowane oraz nakreślił kwestie związane z dynamiką ich występowania i możliwościami dalszych badań. Referat opierał się na przykładach zebranych z polskiej i bułgarskiej przestrzeni miejskiej.
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2021
16 marca (posiedzenie zdalne)
Referat dr hab. Izy Matusiak-Kempy, prof. UWM, Osobowa nazwa własna jako fenomen myślenia potocznego
Referat poświęcony był analizie antroponimów w kontekście zasad myślenia potocznego. Referentka dowodziła, że osobowa nazwa własna jest znakiem językowym o szczególnym statusie poznawczym i ontologicznym, ponieważ identyfikuje człowieka zajmującego najwyższą pozycję w antropocentrycznym systemie pojęciowym. Wykazywała, że status ontologiczny nazw osobowych przekłada się na ich specyfikę poznawczą i rolę w komunikacji, a wartościujące nazwy osobowe kształtują społeczną postawę aprobaty i negacji wobec identyfikowanych osób. W pierwszej kolejności została zasygnalizowana rola opozycji swój – obcy w zdroworozsądkowych procesach kategoryzacyjnych. I. Matusiak-Kempa argumentowała, że motywację poszczególnych typów nazwisk Polaków można podporządkować perspektywom egzo- i endonimicznej, wyprowadzonym z socjologicznych definicji pojęć SWÓJ – OBCY, a także z definicji inności egzotycznej i endotycznej zaproponowanej przez Jana Pleszczyńskiego. Najwięcej miejsca referentka poświęciła omówieniu wartościujących odapelatywnych nazw osobowych. Przedstawione dane liczbowe wskazywały na rangę poszczególnych typów wartości w potocznym systemie pojęciowym i ich rolę w procesach tworzenia odapelatywnych nazw osobowych. Przedstawione proporcje liczbowe wykazały, że największy udział w kreacji nazw osobowych miały wartości witalne. Na drugim miejscu uplasowały się jednostki wskazujące na cechy moralne identyfikowanych osób. Trzeci pod względem liczebności zbiór utworzyły antroponimy derywowane od apelatywów reprezentujących pole pojęciowe wartości estetycznych. Czwartą grupę utworzyły antroponimy od leksemów z pola pojęciowego wartości poznawcze, a najmniejszą klasę – nazwy osobowe derywowane od leksyki wskazującej na wartości odczuciowe. Analiza antroponimów wykazała przewagę antroponimów negatywnie wartościujących, co zostało zinterpretowane jako przejaw potrzeby piętnowania cech odstających od normy, forma adaptacji, polegająca na uruchamianiu mechanizmów obronnych wobec zjawisk postrzeganych jako zagrożenie.
9 listopada (posiedzenie zdalne)
Referat dr. Wojciecha Włoskowicza (Instytut Języka Polskiego PAN), Onomastyczna definicja nazwy własnej a teoria polityki nazewniczej
Celem wystąpienia była prezentacja wybranych komponentów teorii opracowywanej w ramach trwającej realizacji grantu NCN pn. Semantyka i pragmatyka onimiczna. Onomastyczna definicja nazwy własnej a teoria i praktyka polityki nazewniczej (2018/28/C/HS2/00319). W pierwszej części referatu uwaga poświęcona została definicji nazwy własnej jako przedmiotu onomastyki. Z jednej strony jako definicyjny warunek sine qua non nazwowości (proprialności) w prezentowanym ujęciu przyjmuje się określone semantyczne właściwości bilateralnego znaku językowego (proponowana definicja ma więc charakter semiotyczny), z drugiej strony ów warunek uzupełniony zostaje o wstępny inwentarz kryteriów proprialności, który pozwala wyróżnić (pod rozmaitymi względami) mniej lub bardziej prototypowe nazwy własne. Postrzeganie nazwy własnej w klasycznych Saussure’owskich kategoriach bilateralnego znaku językowego umożliwia ponadto – przy okazji budowy onomastycznej definicji nazwy własnej – próbę rewizji inwentarza możliwych przedmiotów i obiektów badań onomastycznych. W szczególności idzie tu o potrzebę jasnego rozróżnienia badań nad nazwami własnymi (rozumianymi jako znaki bilateralne) od badań nad onimami (rozumianymi jako strony wyrażeniowe tychże znaków). Wpisana w nazwę własną opozycja znaczącego i znaczonego umożliwia ponadto konstrukcję wielowymiarowej przestrzeni proprialności, do której odnoszone są wspomniane wyżej kryteria służącej wyróżnianiu bardziej i mniej prototypowych nazw własnych. W drugiej części wystąpienia przedstawiony zostanie zarys pojęcia i teorii polityki nazewniczej. W szczególności omówione zostały możliwość i sposób adaptacji istniejących komponentów teorii polityki językowej do opisu i klasyfikacji polityk nazewniczych.
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2020
8 grudnia (posiedzenie zdalne)
W pierwszym posiedzeniu w kadencji 2020-2023 udział wzięli zarówno członkowie Komitetu Językoznawstwa PAN, jak i nowo wybrani współpracownicy Komisji Onomastycznej. Podczas posiedzenia wybrano wiceprzewodniczącą oraz sekretarz Komisji, a także ustalono, że posiedzenia odbywać się będą dwa razy w roku. Podczas każdego spotkania planowane jest wystąpienie naukowe oraz dyskusja nad wygłaszanym referatem, przedstawienie badań z zakresu onomastyki prowadzonych w poszczególnych ośrodkach naukowych ze wskazaniem nowości publikacyjnych oraz omówienie spraw bieżących.
W dalszej części posiedzenia przekazano informacje o planowanych konferencjach oraz kongresach, podczas których omawiane będą zagadnienia z zakresu onomastyki, a także omówiono wydane w 2020 r. monografie onomastyczne oraz obronione prace doktorskie i prace habilitacyjne dotyczące tej tematyki. Członkowie przedstawili również planowane prace badawcze zarówno indywidualne, jak i zespołowe prowadzone w poszczególnych ośrodkach w Polsce.
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2019
27 kwietnia
Referat dr hab. Danuty Lech-Kirstein (Uniwersytet Opolski), Onimiczny obraz Śląska
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2018
23 czerwca
1. Referat dr. Wojciecha Włoskowicza, Teoria uzusu toponimicznego – główne założenia
2. Referat dr hab. Urszuli Bijak, prof. IJP PAN oraz dr hab. Agnieszki Myszki, prof. UR, Pisownia nazw własnych (nazwy geograficzne, urbanonimy)
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2017
30 września
Program posiedzenia:
1. Sprawozdanie z XX Słowackiej Konferencji Onomastycznej (Bańska Bystrzyca, 26–28 czerwca 2017) i z XXVI kongresu ICOS (Debreczyn, 27 sierpnia – 1 września 2017).
2. Stan przygotowań do XXI Międzynarodowej i Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej.
3. Polskie odpowiedniki terminów onomastycznych ICOS (dyskusja).
4. Badania onomastyczne w poszczególnych ośrodkach.
POSIEDZENIA KOMISJI ONOMASTYCZNEJ W ROKU 2016
21 września
Pierwsze posiedzenie reaktywowanej Sekcji Onomastycznej przy Komitecie Językoznawstwa PAN odbyło się podczas XX Międzynarodowej i Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej w Krakowie w dniu 21 września 2016 r. Towarzyszyło temu spotkaniu posiedzenie Komisji Onomastyki Słowiańskiej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Wzięli w nim udział członkowie Sekcji: Barbara Czopek-Kopciuch (przewodnicząca), Maria Biolik, Anna Tyrpa, Bogdan Walczak, współpracownicy Sekcji: Halszka Górny (sekretarz), Urszula Bijak, Artur Gałkowski, Magdalena Graf, Romana Łobodzińska, Maria Malec, Elżbieta Rudnicka-Fira, Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska, Mariusz Rutkowski, Irena Sarnowska-Giefing, Adam Siwiec, Katarzyna Skowronek, Stanisława Sochacka oraz goście: Henryk Duszyński-Karabasz, Irena Kałużyńska, Wojciech Włoskowicz, Rafał Zarębski, Piotr Złotkowski, a także członkowie Komisji Onomastyki Słowiańskiej przy KOS i goście z zagranicy: Inge Bily (Niemcy), Milàn Harválik (Czechy), Meri Josifovska-Momirovska (Macedonia), Pavol Odaloš (Słowacja), Rudolf Šrámek (Czechy), Silvo Torkar (Słowenia), Jana Marie Tušková (Czechy), Jürgen Udolph (Niemcy).
Spotkanie otworzyła Barbara Czopek-Kopciuch, informując zebranych o reaktywacji Sekcji Onomastycznej przy Komitecie Językoznawstwa PAN. Następnie reprezentanci poszczególnych środowisk naukowych przedstawili aktualny stan badań onomastycznych, uzupełniając informacje podane podczas posiedzenia Polskiej Komisji Onomastycznej (afiliowanej wówczas przy ICOS), które odbyło się 14 maja 2016 r. w Krakowie (prace te wykazano szczegółowo w protokole z poprzedniego spotkania).
Artur Gałkowski, przewodniczący Komisji Onomastyki Słowiańskiej przypomniał, że w 2018 r. odbędzie się XVI Kongres Slawistów w Belgradzie. Do bloku onomastycznego Onomastyka a kultura współczesna zgłoszono 8 referatów. Wygłoszą je: Artur Gałkowski, Katarzyna Skowronek, Juraj Hladký (Słowacja), Anna Mezenko (Białoruś), Meri Josifovska-Momirovska (Macedonia), Iveta Valentová (Słowacja), Milàn Harválik (Czechy) oraz przedstawiciel Serbii. Teksty referatów będą publikowane w „Onomastikach” przed kongresem. Głos zabrali również przedstawiciele ośrodków zagranicznych, którzy podzielili się refleksjami na temat prowadzonych badań.
W części podsumowującej Artur Gałkowski odczytał list gratulacyjny z ramienia KOS z okazji jubileuszu prof. Aleksandry Cieślikowej, a prof. Barbara Czopek-Kopciuch poinformowała o podobnym w wymowie liście dla jubilatki od uczestników XX MiOKO. Na koniec Milan Harválik przypomniał o kongresie ICOS, który odbędzie się w Debreczynie w 2017 r. Ponadto ustalono, że organizacją XXI Międzynarodowej i Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej w 2018 roku zajmą się koledzy z Lublina.
17 grudnia
1. referat dr Agnieszki Myszki (UR), Przestrzeń fizyczna a przestrzeń onimiczna (opozycja centrum – peryferie w urbanonimii)
2. informacja o badaniach onomastycznych w poszczególnych ośrodkach